واکاوی سوسیالیستی

انقلاب آلمان و نقش یک گروه کارگری*
«نمایندگان انقلابی»(معتمدین) یک گروه کارگری بود که نقش برجسته‌ای در انقلاب آلمان و جنبش شورایی آن داشت. در تاریخ رسمی و رسانه‌‌ای، انقلاب آلمان به «جمهوری وایمار» فروکاسته شده است اما در پژوهش‌های مستقل و چپ از آن به‌عنوان «انقلاب فراموش شده» نام برده می‌شود. حتی در ادبیات چپ نیز نقش «نمایندگان انقلابی» در زیر سایه فعالیت‌های اسپارتاکیست‌ها و شخصیت‌های برجسته‌ای چون روزا لوگزمبورگ و لیبکنشت قرار گرفته و کمتر به‌طور مستقل بررسی شده است.

گفتار حاضر تلاشی است برای تحلیل ساختار اقتصادی ایران پیشاسرمایه داری با استفاده از مفهوم مارکسیستی » شیوه‌ی تولید » و با الهام از نظرات پری اندرسون و جان فوران که ساختار ایران را ترکیبی از سه شیوه‌ی تولید «سهم کاری» ، «شبانی چادر نشینی» و «پیشه وری» می دانند. این گفتار در عین حال پاسخی است به کسانی که صرفا با اتکا به مارکسیسم روسی و حداکثر شیوه‌ی تولید آسیایی کاربرد روش های ماتریالیسم تاریخی را در تحلیل ایران پیشا سرمایه داری به طورکلی نفی می کنند.

پس از خیزش دی‌ماه شاهد حضور پر رنگ سلطنت‌طلبان به واسطه ابررسانه‌های فارسی زبان در فضای سیاسی هستیم. ابررسانه‌هایی که با بودجه‌های کلان دول امپریالیستی و ارتجاعی اداره می‌شوند، تلاش دارند که سلطنت‌طلبان و شرکای دیگر آن‌ها را به عنوان اپوزیسیون بدیل بازنمایی کنند. افسانه سازی از دوران سلطنت پهلوی که با تحریف‌های تاریخی توام است روایت رایج این رسانه‌ها از دوران پهلوی است. واقعیت این است که جمهوری اسلامی چنان شرایط دهشتناکی را به جامعه تحمیل کرده، که سلطنت طلبان که در پی یک انقلاب وسیع توده‌ای سرنگون شده‌اند، دوباره با سودای بازگشت به قدرت به صحنه سیاسی بازگشته‌اند. آراش کمانگر در گفتگوی زیر دعاوی سلطنت‌طلبان را وارسی می‌کند.

در حالی که غرب برای یک جنگ طولانی با روسیه آماده می‌شود – که با کمک ده‌ها میلیارد دلاری ایالات متحده به اوکراین حمایت می‌شود، دیگر نمی توان شک کرد که اکنون این یک جنگ بین امپریالیستی است.

مارکس در واکاوی‌اش از جامعه‌ی کاری، کار در کارخانه‌ی سرمایه‌داری منچستر را مدنظر داشت. دنیای کار امروز، با مدنظر نگرفتن کار در کارخانه‌ی نئوتیلوریستی در کارخانه‌ی بازار جهانی، طور دیگری به‌نظر می‌رسد. تصویر و نماد مشخص‌کننده‌ [دنیای کار] نه زنجیرهای روغن‌آلود و تأسیسات پرسروصدا بلکه کار خدماتی و روابط کاری تنظیم‌شده به‌طور اجتماعی است. آیا این امر آشکارکننده‌ی نگاه کهنه‌شده‌ی مارکس از جامعه‌ی کاری نیست؟

فراخوان مهمی در روز دوشنبه ۱۱ آپریل در کوبا منتشر شد که در آن از محکومیت‌های صادر شده زندان طولانی مدت برای متهمان تظاهرات 11 جولای سال گذشته انتقاد شده است. این فراخوان که توسط طیفی از فعالان چپ از کوبا و سراسر جهان امضا شده، خواستار همبستگی بین المللی با آزادی افرادی است که به ناحق محکوم شده‌اند.
این فراخوان پیشینه اعتراضات خودانگیخته را توضیح می‌دهد و به ادامه سیاست تهاجم و محاصره آمریکا تا ناتوانی دولت در اداره کشور برای پاسخگویی به نیازهای مردم عادی اشاره می‌کند.

پروژه‌کتور: پروژه‌ی همکاری‌ای است میان «تریبون کارگری»، «منجنیق» و «واکاوی سوسیالیستی» برای برگزاری جلسات سخنرانی، سمینارها و کنفرانس‌هایی در جهت بازنگری، بازسازی و بازنمایی پرسش‌واره‌هایی که در برابر جنبش سوسیالیستی و علی‌العموم جنبش‌های سیاسی و اجتماعی قرار دارد. دوره‌ی نخست از این پروژه‌ی همکاری به «نئولیبرالیسم» می‌پردازد و سیاست‌ها، اثرات و تبعات آن را، به‌ویژه در ایران بررسی می‌کند. سخنرانان سری‌های بعدی از دوره‌ی نخست «پروژه‌کتور» بعد از اتمام سری اول معرفی خواهند شد. این سلسله از جلسات سخنرانی و گفتگوی جمعی در برنامه‌ی «زوم» برگزار و هم‌زمان در کلاب‌هاوس، فیس‌بوک و اینستاگرام به صورت زنده پخش می‌شود.

رزا لوگزامبورگ بیشتر به خاطر نوشته‌ها و مواضع سیاسی‌اش شهرت دارد، مانند موضع درخشان او در باره‌ی پیوند ضروری بین سوسیالیسم و دموکراسی و نقد بلشویک‌ها به‌خاطر رعایت نکردن این اصل، وهم‌چنین هشدارهای مکرر او به سوسیال دموکراسی در باره‌ی برگشت‌پذیر بودن دست‌آوردهای سیاسی و اقتصادی درجامعه‌ی سرمایه داری: به نظر او هیچ مانع ساختاری و تکامل‌گرایانه در برابر این بازگشت وجود ندارد بجز تغییر توازن طبقاتی به‌نفع طبقات حاکم. پیروزی فاشیسم و نئولیبرالیسم شواهدی است روشن بردرستی هشدارهای او. اما نظرات اقتصادی او به‌ویژه در میان فارسی زبانان کم‌تر مورد توجه قرار گرفته است. به همین دلیل ما تلاش می‌کنیم در یک برنامه‌ی گفتاری درسه بخش به نظرات اقتصادی او بپردازیم: بخش نخست- نقد رزا به شمای بازتولید مارکس. بخش دوم – نقد رزا به شمای بازتولید مارکس (قسمت دوم). بخش سوم – نظرات رزا لوگزامبورگ در باره‌ی امپریالیسم و مزد.

رزا لوگزامبورگ بیشتر به خاطر نوشته‌ها و مواضع سیاسی‌اش شهرت دارد، مانند موضع درخشان او در باره‌ی پیوند ضروری بین سوسیالیسم و دموکراسی و نقد بلشویک‌ها به‌خاطر رعایت نکردن این اصل، وهم‌چنین هشدارهای مکرر او به سوسیال دموکراسی در باره‌ی برگشت‌پذیر بودن دست‌آوردهای سیاسی و اقتصادی درجامعه‌ی سرمایه داری: به نظر او هیچ مانع ساختاری و تکامل‌گرایانه در برابر این بازگشت وجود ندارد بجز تغییر توازن طبقاتی به‌نفع طبقات حاکم. پیروزی فاشیسم و نئولیبرالیسم شواهدی است روشن بردرستی هشدارهای او. اما نظرات اقتصادی او به‌ویژه در میان فارسی زبانان کم‌تر مورد توجه قرار گرفته است. به همین دلیل ما تلاش می‌کنیم در یک برنامه‌ی گفتاری درسه بخش به نظرات اقتصادی او بپردازیم: بخش نخست- نقد رزا به شمای بازتولید مارکس. بخش دوم – نقد رزا به شمای بازتولید مارکس (قسمت دوم). بخش سوم – نظرات رزا لوگزامبورگ در باره‌ی امپریالیسم و مزد.

تحولات ژرف و گسترده‌ای که جامعه‌ی ایران را دستخوش دگرگونی‌های فراوانی قرار داده‌، اوضاع سیاسی ایران را با دو روندِ برجسته همراه ساخته است. از سویی، هیمنه‌ و اقتدار سیاسی و ایدئولوژیک جمهوری اسلامی عمیقاً تَرَک برداشته و شکاف میان قدرت سیاسیِ حاکم و اکثریت کارگران و مردم فرودست جامعه بیش‌ازپیش تعمیق شده است.

روز یکشنبه صدها هزار نفر به خیابان های شیلی آمدند و شاهد پیروزی بوریچ کاندید چپ در مقابل کاست کاندید راست افراطی بودند. بوریچ با 56 درصد به 44 درصد برنده شد. بوریچ که در سال 2011 در اعتراضات علیه خصوصی‌سازی آموزش و پرورش نامی برای خود دست و پا کرد، دومین رئیس‌جمهور تاریخ شد که بیش از چهار میلیون رای دریافت کرد.

فایل‌های زیر مربوط است به بحثی که من در باره «معرفی سندیکالیسم انقلابی» در تاریخ ۱۱ نوامبر ۲۰۲۱ در کلاپ هاوس «درجریان» داشتم. کلاپ هاوس «در جریان» اغلب به مباحثات مربوط به جنبش کارگری می‌پردازد. فایل شماره یک مربوط به معرفی بحث سندیکالیسم انقلابی است و فایل شماره دو به بحث عمومی و پاسخ به سئوالات اختصاص دارد.
ناصر پیشرو نوامبر ۲۰۲۱