واکاوی سوسیالیستی

رزا لوگزامبورگ بیشتر به خاطر نوشته‌ها و مواضع سیاسی‌اش شهرت دارد، مانند موضع درخشان او در باره‌ی پیوند ضروری بین سوسیالیسم و دموکراسی و نقد بلشویک‌ها به‌خاطر رعایت نکردن این اصل، وهم‌چنین هشدارهای مکرر او به سوسیال دموکراسی در باره‌ی برگشت‌پذیر بودن دست‌آوردهای سیاسی و اقتصادی درجامعه‌ی سرمایه داری: به نظر او هیچ مانع ساختاری و تکامل‌گرایانه در برابر این بازگشت وجود ندارد بجز تغییر توازن طبقاتی به‌نفع طبقات حاکم. پیروزی فاشیسم و نئولیبرالیسم شواهدی است روشن بردرستی هشدارهای او. اما نظرات اقتصادی او به‌ویژه در میان فارسی زبانان کم‌تر مورد توجه قرار گرفته است. به همین دلیل ما تلاش می‌کنیم در یک برنامه‌ی گفتاری درسه بخش به نظرات اقتصادی او بپردازیم: بخش نخست- نقد رزا به شمای بازتولید مارکس. بخش دوم – نقد رزا به شمای بازتولید مارکس (قسمت دوم). بخش سوم – نظرات رزا لوگزامبورگ در باره‌ی امپریالیسم و مزد.

تحولات ژرف و گسترده‌ای که جامعه‌ی ایران را دستخوش دگرگونی‌های فراوانی قرار داده‌، اوضاع سیاسی ایران را با دو روندِ برجسته همراه ساخته است. از سویی، هیمنه‌ و اقتدار سیاسی و ایدئولوژیک جمهوری اسلامی عمیقاً تَرَک برداشته و شکاف میان قدرت سیاسیِ حاکم و اکثریت کارگران و مردم فرودست جامعه بیش‌ازپیش تعمیق شده است.

روز یکشنبه صدها هزار نفر به خیابان های شیلی آمدند و شاهد پیروزی بوریچ کاندید چپ در مقابل کاست کاندید راست افراطی بودند. بوریچ با 56 درصد به 44 درصد برنده شد. بوریچ که در سال 2011 در اعتراضات علیه خصوصی‌سازی آموزش و پرورش نامی برای خود دست و پا کرد، دومین رئیس‌جمهور تاریخ شد که بیش از چهار میلیون رای دریافت کرد.

فایل‌های زیر مربوط است به بحثی که من در باره «معرفی سندیکالیسم انقلابی» در تاریخ ۱۱ نوامبر ۲۰۲۱ در کلاپ هاوس «درجریان» داشتم. کلاپ هاوس «در جریان» اغلب به مباحثات مربوط به جنبش کارگری می‌پردازد. فایل شماره یک مربوط به معرفی بحث سندیکالیسم انقلابی است و فایل شماره دو به بحث عمومی و پاسخ به سئوالات اختصاص دارد.
ناصر پیشرو نوامبر ۲۰۲۱

گفتگوی واکاوی سوسیالیستی با حسن آزاد

ضمیمه سخنرانی من در باره اتحادیه‌های کارگری بعد از جنگ دوم جهانی است (و  در ادامه سخنرانی‌های قبلی در باره اتحادیه‌های کارگری در دوران مارکس و انگلس و اوايل قرن بیستم تا ا انقلاب اکتبر است). در اینجا ضمن نقد استراتژی توافق اجتماعی که بر اغلب اتحادیه‌های بزرگ صنعتی و خدماتی مسلط بوده  به ساختار بورکراتیک و سلسله مراتبی آنها اشاره می‌شود و دست آخر به بحران اتحادیه‌های کارگری در اواخر قرن گذشته  اشاره می‌شود که دامنه آن تا کنون هم ادامه دارد. این سحنرانی نزدیک  به دودهه قبل انجام گرفته وناظر برتحولات جنبش‌های اتحادیه بعد از آن  نیست.

تمایز بین سوسیالیسم و سرمایه‌داری اغلب به اشتباه به تضاد بین «دولت» و «بازار» و به دو مفهوم متضادِ «برنامه‌ریزی»، «آزادی» تعمیم و تقلیل پیدا کرده است. برعکس این دیدگاه‌های رایج آزادی و دمکراسی در تاریخچه‌ی ایده‌های سوسیالیستی همواره نقش مرکزی ایفاء کرده‌اند. با این وجود در اوانِ عصر نوین مجموعه‌ی کاملی از دیدگاه‌های پیشاسوسیالیستی آرمانش‌هری آن‌هم با لهجه‌ی غلیظِ آمرانه وجود داشته که «اتوپیای» توماس مور شناخته‌ترین و تأثیرگذارترین آن‌ها بوده است.

لینک کوتاه: https://wp.me/paiHc5-yl

ساختار نظام جهانی یعنی بافتار سیاسی اقتصادی و مادی روابط ـ جهانی و فراملیتی در حال دگرگونی و گسست است. جمهوری خلق چین طی چهار دهه از یک حوزه‌ی اقتصادی پیرامونی به حوزه‌ی اقتصادی پرنفوذ و قدرت‌مند در کنار ایالات متحده‌ی آمریکا و اتحادیه‌ی اروپا ارتقا پیدا کرده است. در این رویکرد مناطق صنعتی فقط پایه‌های رشد اقتدارگرایانه این کشور نیستند (Zhao 2015). صنایع پردازشی چین از آغاز سده‌ی بیست و یکم به مراکز پردازش بسیار پیشرفته‌ی تکنولوژیک تبدیل شده‌اند. این مجموعه‌ی تولیدی به‌هم زنجیر شده‌ی فراملیتی به یکی از قدرت‌مندترین نیروی محرکه‌ی سرمایه‌داری جهانی بدل شده است (Schmalz 2010).  سهم چین در قدرت خرید تولید ناخالص داخلی در سطح جهان از 2،3 درصد در سال 1990 به 18،7 درصد در سال 2018 افزایش پیدا کرد.

ک آشوب واقعی میان فلسطینیان و اسرائیلی ها در حال گسترش است. آشوبی خشن و ترسناک. در این چند روز، آسمان و زمین به جولانگاه جت های جنگی، موشک ها، نیروهای پلیس و اوباشی تبدیل شده که خون جلو چشمشان را گرفته است. تبادل آتش بین ارتش اسرائیل و جنگجویان حماس ادامه دارد و تعداد زیادی کشته و شمار بیشتری مجروح بر جای می گذارد. این تلفات عمدتا مربوط به منطقه تحت محاصره ای است که نوار غزه نام دارد. در سراسر اسرائیل گروه های بزرگ مسلح که بیشترشان اوباش یهودی اند و توسط نیروهای پلیس همراهی می شوند به شهرک ها و محله ها هجوم می برند، خودروها را به آتش می کشند و به خانه ها و مغازه ها تعرض می کنند؛ آنها دنبال خون و خونریزی اند. خیلی ها به درستی می گویند که این ها «پوگروم» (pogrom) به راه انداخته اند.

اتحادیه‌هایی که تاکنون در محدوده‌ ملی فعالیت داشته اند، خیلی پیش‌تر مرزها را پشت سر گذاشته بودند. نهایتا اما برای آن‌ها ملت، اغلب نزدیک‌تر  از رفقای‌شان درکشورهای دیگر بود. جهانی شدن مناسبات اقتصادی، اکنون از جنبش اتحادیه‌ای چالش‌هایی را می طلبد که در گذشته فاقد آن بوده اند. جنبش اتحادیه‌های بین‌المللی درگیر بحران چندگانه‌ی است که  پیآمد یک دوران انتقالی – تاریخی در این جنبش است. این جنبش مدت‌های مدیدی است که  با چالش‌ها و مشکلات بزرگی هم از بالا (سرمایه و دولت) و هم از پائین (کارگران وتشکل‌های‌شان) مواجه است.

تا زمانی که سرمایه‌داری به حیات خود ادامه می‌دهد ما بایستی همواره مارکس را دو باره بخوانیم. اما نه به تنهایی بلکه به‌طور دسته‌جمعی، فقط چنین خوانشی می‌تواند ثمربخش باشد! «سرمایه» واکاوی بنیادین از سرمایه‌داری، دریافت‌های مهم از نحوی کارکرد آن و رهیافت مبارزات طبقاتی را ارائه کرده است. این امر در سده‌ی بیست و یکم از اهمیت به‌سزایی برخوردار است، چرا که نابرابری‌های جدید، مدل‌های جدید انباشت سرمایه، پویایی‌های جدید، بحران‌های جدید سرمایه‌داری و سرمایه‌داری دیچیتالی یکی از جدیدترین شکل‌های سرمایه‌داری وجود دارند.