واکاوی سوسیالیستی

توضیح: این نوشته نخستین بار در فروردین 1382/آپریل 2003 منتشر شد. به‌نظرم خطوط کلی این نوشته هنوز معتبر است. با این همه طی گذشت این سال‌ها و یافته‌های نوین، باید جنبه‌های دیگری از این بحث، بازنگری، تصحیح و تکمیل شود. نکاتی همچون: بررسی گروه‌های بیرون از تولید، وضعیت «طبقه متوسط» و قشر بندی درونی آن بررسی سختار طبقات اجتماعی در ایران (باعطف توجه به کارهای پژوهشی ارزشمند انجام شده در این زمینه) و غیره، نکاتی هستند که می‌تواند، به تکمیل این بحث کمک کند. در آینده‌ای نزدیک بحث مفهوم طبقه را با بازنگری و بازاندیشی نکات ناگفته، دنبال خواهم کرد.
یکی از مهمترین پرسش‌هایی که در برابر سوسیالیست‌ها قرار دارد، مساله پاسخ‌یابی به مفهوم طبقات اجتماعی
و کنکاش در مفهوم طبقۀ کار گر است . جستجوگری در مفهوم طبقه تنها به این محدوده مربوط نیست که
مار کسیست‌ها در گذشته چه درکی از این مهم داشته‌اند ، بلکه این موضوع از آن جنبه اهمیت دارد که سرمایه
بنا به سرشت درونی‌اش، نیازمند تحول در وسایل تولید و رشد بار آوری کار است . در هر دوره‌ای از حرکت
سرمایه، تحولات تکنو لوژیکی و پیشرفت‌های دانش به گونه ای پیچیده و آشکار در خدمت سرمایه قرار گرفته و
در متن سازمان اجتماعی کار آن، که ساختاری هیرارشیک، بوروکراتیک و سلطه‌گر است

ایده‌ی کنترل کارگری در تلاش دائمی چپ‌ها برای درهم‌آمیختن اهداف درازمدت و کنش مستقیم جایگاه خاصی را به خود اختصاص داده است. از یک طرف کنترل کارگران به‌طور عمومی شرط اساسی جامعه‌ای بدون دولت است و از طرف دیگر این کنترل بعضاً می‌تواند در چارچوب نظام سرمایه‌داری در کارخانه‌های معینی عملی شود. از منظر نخست کنترل کارگری همواره یکی از مطالبات رادیکال و جدائی‌ناپذیر از ایده‌ال کمونیستی است، در حالی که در منظر دوم کنترل کارگری به‌عنوان فرایندی محدود، بی‍آزار و ساده درک می‌شود.

مستند (به معدنچیان از نزدیک شلیک می‌شود) MINERS SHOT DOWN ساخته RehadDesai کارگردان چپ در باره کشتار معدنچیان آفریقای جنوبی است که 16 اوت 2012 در محوطه شرکت بریتانیایی لان مین اتفاق افتاد.این مستند توانست دیسکورس، پلیس، طبقه حاکم و رسانه‌های جریان اصلی در باره این کشتار را افشا و برعلیه خود آنها به کار بگیرد. در ماه اوت 2012 کارگران معدن شرکت لان مین بخاطر شرایط سخت زندگی کم بود دستمزد، نداشتن برق، آب آشامیدنی و حلبی‌های زنگ زده که سرپوش زندگی‌شان دست به اعتصاب زدند. کارگران اعتصابی خواهان پاسخ کارگران به مطالبه‌های‌شان شدند روسای کارخانه اما در طی 14 روز اعتصاب، کارگران را بایکوت کرده و تلاش کردند که با کمک پلیس، اعتصاب را درهم شکسته و مانع گسترش آن به معادن دیگر شوند.

در دیسکورس راست و رسانه‌های جریان اصلی تحولات آفریقای جنوبی نمودی از:»آشتی ملی، گذار مسالمت‌آمیز قدرت سیاسی‌ و نیزکمیسیون‌های حقیقت برای بررسی جنایات و تضمین صلح و بخشش» است. در این دیسکورس آنچه که پنهان و کنار گذاشته می‌شود پیشینه‌ی کنگره ملی او نقش با اهمیت چپ، جنبش کارگری و مبارزه مسلحانه برای به‌زیر کشیدن رژیم آپارتاید است. در دوره انتقالی با توافقات پشت پرده، تضمین‌هایی برای امنیت سرمایه‌ها، منافع کارتل‌های بین‌المللی و مشارکت دادن گرایشاتی در کنگره ملی در این منافع انجام گرفت. قدرت‌های سرمایه‌داری توانستند طی پروسه انتقالی در کنگره ملی شکاف ایجاد نموده و جناح انقلابی را حذف یا به حاشیه برانند و به موازات آن بخشی از فونکسیونرهای کنگره ملی را در منافع شرکت‌ها و کارتل‌ها مشارکت دهند.

جنبش‌های زنان در جهان تحولات مهمی را از سرمی گذرانند. جهانی شدن سرمایه و گسترش فزاینده آن و سیاست‌های نئولیبرالی، زمینه‌ساز تغییرات ساختاری‌‌‌ در شرایط اجتماعی و موقعیت طبقاتی زنان شده و این شرایط به جابجایی‌های مهم و تغییر شیفت در جنبش‌های زنان منجر شده است. جنبش زنان در اروپا و آمریکا که از اواخردهه هفتاد با پروژه‌های نئولیبرالی و سیاست ادغام در ساختار سرمایه‌داری و هژمونی
دیسکورس‌ پسامدرنیستی رو به افول نهاده بود، در سال‌های اخیرآرام آرام در اشکال نوینی سربلند می‌کند. به موازات آن، جهان گستری سرمایه و ورودفزاینده‌یزنان به بازار کار،فرآیند حضور آنها در عرصه‌های اجتماعی را افزایش داده و از آغاز قرن کنونی نیز شاهد تغییر شیفت و رشد جنبش‌های زنان در اقصا نقاط جهان به‌ویژه در اقتصادهای نوظهور و کشورهای رو به توسعه‌سرمایه‌داری بوده‌ایم.

دامنه‌ی تقسیم کاراجتماعی به تولید محدود نیست و از آن فراتر می‌رود و وظایفی نظیر کارهای نظامی، حقوقی اداری و غیره را نیز دربرمی‌گیرد. به همین دلیل لایه‌بندی‌های اجتماعی به طبقات محدود نمی‌شود و شامل گروه‌بندی‌هایی است با جایگاه و وظایف و در نتیجه منافع خاص خود.
در شرایطی که طبقات اصلی هنوزانسجام ندارند و از آگاهی، سازماندهی و هویت سیاسی مستقل برخوردار نیستند، نقش این گروه‌های اجتماعی برجسته می‌شود. گفتمان و نوشتار زیر نقدی است بر دیدگاهی که با استفاده از مفاهیم شیوه تولید سرمایه‌داری نظیر کالا، ارزش و غیره، خواهان تحلیل روحانیت شیعه است. ارائه تحلیلی مختصر از این گروه اجتماعی از منظر تقسیم کار اجتماعی گسترده مهم است بدون فروکاستن و یک سان انگاشتن آن با طبقاتی نظیر بورژوازی، خرده‌بورژوازی یا فئودال. و یا نادیده گرفتن بازتاب منافع طبقات اصلی در میان این گروه اجتماعی.
ح.آزاد

رخدادهای کرونشتات در سال 1921 تا به امروز نقش بزرگی در آگاهی تاریخی چپ ایفاء کرده است. نه فقط هر گفتمان همه‌جانبه‌ایی بین آنارشیست‌ها و مارکسیست‌ها به‌طور اجتناب‌ناپذیری به کرونشتات کشیده می‌شود، بلکه این رخداد مهم‌ترین اسطوره‌ی بنیانگذاری کمونیست‌های شورایی ا‌ست. بندرت اقدام قهرآمیز دیگری به‌صورت علنی منجر به ارزیابی منفی چپ‌ها از چهره‌هایی نظیر لنین و کائوتسکی شده است و همواره به آن به‌عنوان نمونه‌ی تمایز بین «انقلاب از پائین» و «انقلاب از بالا» ارجاع شده است. با این وجود جای تعجب است که علیرغ گشایش آرشیو شوروی سابق و سیل اسناد منتشر شده، این اسناد مورد توجه «طرفداران» ملوانان شورشی قرار نگرفته است. هنوز هم در درجه‌ی

به مناسبت صمدمین سال‌گرد انقلاب اکتبر
بخش اول به برآمد انقلاب اکتبر، تحولات سیاسی، زمینه‌های شکست آن می‌پردازد و بخش دوم گرایشات منقد شوروی را معرفی می‌کند

«ساعت بدون کوک، نوشته‌ای برای سنگ مزار شوروی» مقاله‌ای از کریستوفر جی. آرتور است که در بخش آخر کتابی از مارسل فن در لیندن به نام ماهیت شوروی چه بود؟ نیز بازچاپ شده است. ترجمه‌ی فارسی این کتاب به جز ترجمه‌ی این بخش قبلاً در سایت نقد اقتصاد سیاسی منتشر شده است. «تارنمای واکاوی سوسیالیستی» ترجمه‌ی این بخش را که توسط فروغ اسدپور انجام گرفته با ویراستاری ح. آزاد در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهد.

حضورموثر چپ در جنبش دانشجوی، سنت دیرپایی در جامعه ایران است. از دوران سلطنت تا جمهوری اسلامی و از انقلاب ضد فرهنگی تا کشتارخونین دهه شصت، همواره چپ در جنبش دانشجویی نقش برجسته‌ای داشته استی داشته اس است ‌ای . پس از آن نیز شاهد تداوم این سنت در برآمد جنبش دانشجویی دهه هشتاد و سپس برآمد نوین آن از آغاز دهه نود تا کنون بوده‌ایم. شواهد نشان می‌دهد که جنبش دانشجویی در سال‌های اخیر با سوخت و سازها و خواسته‌هایی نوینی عجین شده که درتاریخ جنبش دانشجویی کم نظیر بوده است.

انقلاب آلمان و نقش یک گروه کارگری*
«نمایندگان انقلابی»(معتمدین) یک گروه کارگری بود که نقش برجسته‌ای در انقلاب آلمان و جنبش شورایی آن داشت. در تاریخ رسمی و رسانه‌‌ای، انقلاب آلمان به «جمهوری وایمار» فروکاسته شده است اما در پژوهش‌های مستقل و چپ از آن به‌عنوان «انقلاب فراموش شده» نام برده می‌شود. حتی در ادبیات چپ نیز نقش «نمایندگان انقلابی» در زیر سایه فعالیت‌های اسپارتاکیست‌ها و شخصیت‌های برجسته‌ای چون روزا لوگزمبورگ و لیبکنشت قرار گرفته و کمتر به‌طور مستقل بررسی شده است.

از دیرباز در بسیاری از محافل سیاسی و آکادمیک (به‌عنوان نمونه کولتی، کولاکوسکی و مایر)* چنین شایع شده است که گویا انگلس در اواخر عمر از استراتژی انقلابی در راه رسیدن به سوسیالیسم دست کشیده و به استراتژی گذار تدریجی و آرام، از طریق صندوق رای و راه پارلمانی روی آوره بود. این اتهام موارد متعددی را در برمی‌گیرد که مشهورترین آن مقدمه انگلس در سال 1895 بر «جنگ داخلی در فرانسه» اثر مارکس می‌باشد.